Kompletujesz sprzęt w swoim ateleir? Zastanawiasz się co może okazać się niezbędne do oświetlania tła? Porównaj jakie efekty możesz uzyskać oświetlając tło za pomocą różnych modyfikatorów światła i świadomie uzupełnij swoje akcesoria studyjne.

Rola tła w kompozycji

Kompozycja to inaczej połączenie w uporządkowany  sposób obiektów fotograficznych. Niewątpliwie jednym z elementów każdego kadru / kompozycji jest odpowiednie tło. Tło w kadrze zawsze jest na ostatnim planie, jednakże jest tak samo ważne jak pierwszy plan czy temat zdjęcia. Za jego pomocą dopowiadamy historie przedstawioną w kadrze lub wręcz odwrotnie nie opowiada o niczym skupiając wzrok na temacie fotografii.
Na przykład rejestrując krajobraz / pejzaż kompozycja składa się z pierwszego planu, tematu zdjęcia oraz tła, które dopowiada całą historię. Podobnie może być w przypadku portretu środowiskowego gdzie tło będzie pełnić funkcję narratora, który uzupełnia opowieść o temacie zdjęcia. W przypadku „zwykłego” portretu działamy zupełnie inaczej próbujemy rozmyć tło jak najbardziej aby nie odciągało uwagi od tematu zdjęcia. W tym przypadku rolą tła jest skupienie uwagi na portretowanej osobie. Po tym krótkim wprowadzeniu i omówieniu podstawowych funkcji tła chciałbym skupić się na przemyśleniach związanych z jego rolą w studiu fotograficznym oraz na sposobie jego oświetlania.

Tło w studiu fotograficznym

W studiu fotograficznym korzysta się przeważnie z teł jednobarwnych, stonowanych wielobarwny (bez większych kontrastów) lub teł scenkowych. Mogą być one wykonane z kartonu, polipropylenu, winylu czy też różnego rodzaju materiałów tekstylnych. Każde z nich ma inny rodzaj faktury na której inaczej układa się światło. Najtańszym rodzajem tła jest to wykonane z polipropylenu na jego powierzchni światło rozchodzi się mniej korzystnie niż na przykład tle papierowym. Zastanawiając się nad funkcjami tła z przydługiego wstępu połączyłbym je ze sposobami jego świecenia. W przypadku kiedy tło w studiu fotograficznym miało by dopowiedzieć jakąś historię pokusiłbym się o oświetlenie go bardziej równomiernie i odwrotnie gdy portretowałbym na jedno lub wielokolorowym tle, które nie wnosiło by nic znaczącego do kadru zastosowałbym oświetlenie punktowe, miejscowe aby stworzyć taką naturalną winietę jeszcze bardziej skupiającą uwagę na temacie zdjęcia.

Oświetlenie równomierne

Zacznijmy zatem od może mniej popularnego tła scenkowego (tło przeważnie tekstylne z namalowaną sceną). Ja osobiście starałbym się taki rodzaj tła oświetlać w miarę równomiernie gdyż wnosi ono funkcję dopowiedzenia historii. Praca w studiu fotograficznym to przede wszystkim pełna kontrola nad światłem. Charakteryzuje się ona koniecznością selekcji i odpowiedniego doświetlenia każdego z planów kompozycji. Zatem wszystkie poniższe przemyślenia będą dotyczyły tylko i wyłącznie oświetlenia tła, a zatem punkty świetlne będą kierowane w jego stronę. Warto również zauważyć że ten sam rodzaj oświetlenia kierowany pod różnym kątem może podkreślać fakturę obiektu lub też ją ukrywać. Światło padające pod ostrym kątem powoduje zwiększenie kontrastu i uwidacznia fakturę aby zniwelować ten efekt należy przesunąć źródło światła bliżej kąta prostego oświetlanego obiektu.

Faktura obiektu a kąt padania światła

Biorąc pod uwagę szerokość tła ilość potrzebnych lamp do równomiernego go oświetlenia będzie zróżnicowana. Za to niezbędne minimum to dwa punkty świetlne nawet przy najwęższym tle. Na pytanie dlaczego minimum dwa odpowie prawo Lamberta mówiące o spadku natężenia oświetlenia wraz z kwadratem odległości. Zaobserwować je można choćby na tle oświetlanym tylko jedną lampą. Zatem chcąc uzyskać w miarę równomierne oświetlenie stosujemy zawsze minimum dwa punkty świetlne ustawione po przeciwnych jego stronach.

Przyjmijmy, że tło nie jest za szerokie i wystarczą dwie lampy do jego odpowiedniego oświetlenia, jakich modyfikatorów użyć aby światło było jak najbardziej równomierne i na tyle ukierunkowane aby nie wpływało na inny plan fotografii?
W swoim studiu posiadam następujące modyfikatory:

• czasze standardowe – ukierunkowują twarde światło,
• czasze ścięte – podobnie co wyżej,
• softboxy – rozpraszają i ukierunkowują,
• parasolki – w zależności od rodzaju albo ukierunkowują albo zmiękczają,
• wrota – formują wiązkę światła,
• strumienice – formują wiązkę światła.

Przeanalizuje listę pod kątem eliminacji modyfikatorów, które nie dadzą odpowiedniego efektu świetlnego. Na pierwszy ogień pójdą akcesoria formujące wiązkę światła w postaci strumienicy i wrót, wykreślam je z listy. Przejdę do parasolek. Dyfuzyjna daje miękkie rozproszone światło ale będzie nim „siała” po całym studio. Dlatego również zrezygnuję z tego rodzaju modyfikatora. Parasolka odbijająca? Hymm… sam nie wiem zrobię test aby się przekonać.

Gdyby ustawić symetrycznie oświetlenie z parasolkami odbijającymi to efekt można by zaakceptować ale… ze względu na fakt szerokiego kąta rozsyłanego światła zmuszony jestem również odrzucić ten typ modyfikatora. Nie da on bowiem wystarczającej kontroli nad światłem w małym studiu. Zatem na mojej specjalnej liście modyfikatorów do świecenia tła równomiernie zostały czasze (w tym również te ścięte do tła) oraz softboxy. Sprawdzę zatem jak poradzą sobie te akcesoria z tłem polipropylenowym oświetlając je z jednaj strony. Na tym etapie celowo używam tła polipropylenowgo aby uwidocznić niedoskonałości rozkładu światła.

Czasza 17cm

Czasza do tła

Softbox typu Strip

Tło kartonowe pozbawione jest faktury przez co światło lepiej „rozkłada się” na jego powierzchni, dlatego zamieniam polipropylen na karton. Dalej testuje modyfikatory tym razem oświetlenie ustawione symetrycznie z dwóch stron tła.

Czasza 17cm

Czasza do tła

Softbox typu Strip

Powyższe fotografie były wykonane przy utrzymaniu tej samej odległości i kąta padania światła względem tła. Zmieniłem jedynie moc lampy przy zastosowaniu softboxów typu strip. Moc lampy musiała zostać podniesiona o 2,5EV aby utrzymać podobną jasność sceny.
Jakie wnioski? Kto jest wygranym w tej konkurencji? Moim zdaniem najbardziej równomierny efekt uzyskałem za pomocą stripów, Jednak przy szerszym planie mogły by nie dać rady oświetlić całego tła, a wstawienie lampy z tego typu modyfikatorem gdzieś w środkowej części kadru nie było by takie proste. Dużo łatwiej byłoby schować za kimś, za czymś mały statyw z lampą wyposażoną w czaszę lub czasze ściętą. Dlatego uważam że każdy z tych modyfikatorów znajdzie swoje zastosowanie przy równomiernym oświetleniu tła w zależności od szerokości planu zdjęciowego.
Przy wyborze tła do sesji nie zastanowiłem się do końca nad jego szerokością i wybrałem wąskie o wymiarze 1,35m x 5,5m. Wystarczające do portretowania jednej osoby ale biorąc pod uwagę odsunięcie obiektu od tła to musiałem dokładnie kadrować w taki sposób aby nie zarejestrować jego brzegów, co nie było takie proste. Dodatkowo brzegi kartonu mają tendencję do podwijania się co wprowadza efekt nierównomiernego natężenia światła. Wspominam o tym po to aby przed każdą sesją świadomie dobierać szerokość teł i lepiej niech one będą ciut szersze dla wygody pracy. Poniżej ostateczne zdjęcie z nieuczesanym „Heńkiem”.

Oświetlenie punktowe

Gdy tło fotograficzne nie wnosi nic ważnego do tematu zdjęcia, a jedynie komponuje się barwnie oświetlałbym je punktowo za pomocą jednej lub kilku lamp w taki sposób aby uzyskać delikatną lub też wyraźną winietę w zależności od potrzeby. Przez co wzrok osoby oglądającej ukierunkowany byłby na temat zdjęcia. Efekt ten spróbuje uzyskać za pomocą modyfikatorów z poniższej listy:

• czasza standardowa – ukierunkowuje twarde światło,
• czasza ścięta – podobnie co wyżej,
• softbox – rozprasza i ukierunkowuje,
• parasolka – w zależności od rodzaju albo ukierunkowuje albo zmiękcza,
• wrota – formują wiązkę światła,
• strumienica – formuje wiązkę światła,
• plaster miodu – inaczej nazywany gridem – ukierunkowuje światło.

Z powyższej listy akcesoriów przede wszystkim wybrałbym wszelkiego rodzaju modyfikatory skupiające oraz formujące wiązkę światła. Czyli na pewno będzie to strumienica, czasza, plaster miodu oraz wrota, dam również szansę pozostałym.

Softbox typu Strip	Softbox kwadrat	Czasza do tła
Czasza 17cm	Czasza z grid 40°	Czasza z grid 20°
Czasza z grid 10°	Strumienica	Strumienica z grid
Wrota uchylone	Wrota przymknięte

Pierwsze zdjęcia wykonałem dwoma rodzajami softboxów, typu strip i mały kwadrat. Gdy zobaczyłem rezultaty, którego się spodziewałem, wywnioskowałem że oświetlenie tła parasolką, która świeci jeszcze szerzej nie ma najmniejszego sensu. Dlatego pominąłem ten rodzaj modyfikatora w zdjęciach do porównania.
Z powyższej listy zatem wykreślam softboxy oraz parasolki i powracam do zdjęć tym razem z moim zawsze gotowym do działania modelem w postaci Henia 😉

Czasza do tła	Czasza 17cm	Czasza z grid 40°
Czasza z grid 20°	Czasza z grid 10°	Strumienica
Strumienica grid	Wrota uchylone	Wrota przymknięte

Każdy z efektów jaki uzyskałem podoba mi się, jedne troszkę bardziej inne ciut mniej jednak warto zauważyć, że fotografie wykonane są na wąskim tle. Zmieniając tło na szersze i fotografując więcej niż jedną osobę uzyskane efekty odbierane byłyby zupełnie inaczej. Znów nie ma wygranych i nie ma najlepszego modyfikatora do takiego typy oświetlenia.
Za pomocą powyższych rozważań powstała lista akcesoriów które powinny znaleźć się w każdym studio fotograficznym i to jest chyba najfajniejsza informacja dla początkujących, którzy doposażają swoje atelier.
Dla skomplikowania sytuacji wykonam jeszcze jeden komplet zdjęć Heńka tym razem na wielobarwnym tle tekstylnym z pewnego rodzaju winietom. Przyjrzyj się dokładnie drogi czytelniku jak zmieni się odbiór fotografii mimo tego samego ustawienia oświetlenia.

Czasza do tła	Czasza 17cm	Czasza z grid 40°
Czasza z grid 20°	Czasza z grid 10°	Strumienica
Strumienica grid	Wrota uchylone	Wrota przymknięte

Dotarłem do końca ze swoimi przemyśleniami, pokazałem kilka sposobów na oświetlenie tła, mam nadzieje że choć trochę udało mi się zmusić ciebie drogi czytelniku do własnych przemyśleń i wniosków. Oby ten czas poświęcony na czytanie i oglądanie zdjęć testowych nie był stracony, a spowodował że w bardziej przemyślany sposób będziesz zarządzał oświetleniem w studio.